Tag Archives: Plastics

“Bi a bà jẹ̀kọ à dári ji Ewé”: À-lò-tún-lò – “After eating the corn starch meal, forgive the leaf in which it is wrapped” – Recycling

Ewé iran - Organic food wrapping leaves.  Courtesy: @theyorubablog

Ewé iran – Organic food wrapping leaves. Courtesy: @theyorubablog

Ki ariwo à-lò-tún-lò tó gbòde ni aiyé òde òni nipa àti dáàbò bo àyíká ni Yorùbá ti ńlo à-lò-tún-lò pàtàki li lo ewé lati pọ́n oúnjẹ.

Oriṣiriṣi ewé ló wà ni ilẹ̀ Yorùbá ti wọn fi má ńpọ́n oúnjẹ bi: ẹ̀kọ, ọ̀ọ̀lẹ̀/mọ́in-mọ́in, irẹsi sisè (ọ̀fadà), obì àti bẹ̃bẹ lọ.  Ewé iran/ẹ̀kọ ló wọ́pọ lati fi pọ́n ẹ̀kọ, ọ̀ọ̀lẹ̀/mọ́in-mọ́in, iyán, àmàlà, irẹsi sisè àti bẹ̃bẹ lọ.  Ewé obì, ewé ọ̀gẹ̀dẹ̀, ewé kókò, àti àwọn ewé yókù ni iwúlò wọn ni ilé tàbi lóko. Gbogbo ewé wọnyi wúlò fún àyiká ju ọ̀rá ti wọn ńlò lati pọ́n oúnjẹ láyé òde òni. Ewé li lo fún pi pọ́n àwọn oúnjẹ kò léwu rárá bi ọ̀rá igbàlódé.

Yorùbá ni “Bi a bà jẹ̀kọ à dári ji Ewé”.  Òwe yi túmọ̀ si pé, bi a jẹ oúnjẹ inú ewé tán, à ju ewé nù.  Ewé ti a kó sọnù wúlò fún àyiká ju ọ̀rá igbàlódé lọ.  Bi wọn da ewé si ilẹ́, yio da ilẹ́ padà, bi wọn da sinú omi/odò, kò léwu fún ẹja àti ohun ẹlẹmi inú omi/odò, bi  ọ̀rá àti ike igbàlódé ti ó ḿba àyiká jẹ́.  Ẹ ṣe àyẹ̀wò àwòrán lilo ewé lójú iwé yi.

ENGLISH TRANSLATION

Before the recycling campaign began in the recent times, in order to preserve the environment, Yoruba people had been recycling particularly in the use of leaves to wrap or preserve food.  Continue reading

Share Button

Originally posted 2015-06-23 10:15:43. Republished by Blog Post Promoter

Yí Yára bi Ojú-ọjọ́ ti nyí padà nitori Èérí Àyíká – Effect of Environmental Pollution on Rapid Climate Change

Ẹlẹkọ-ìjìnlẹ̀ ṣe àkiyesi pe enia ndá kún yí yára bi ojú-ọjọ́ ti nyi padà nitori èérí-àyíká.  Ojú-ọjọ́ ti nyí padà lati ìgbà ti aláyé ti dá ayé, ṣùgbọ́n àyípadà ojú-ọjọ́ ni ayé òde òní yára ju ti ìgbà àtijọ́ lọ.

Yorùbá sọ wi pé “Ogun à sọ tẹ́lẹ̀, ki i pa arọ tó bá gbọ́n”. Àsìkò tó lati fi etí si ìkìlọ̀ Ẹlẹkọ-ìjìnlẹ̀ lóri yí yára bi ojú-ọjọ́ ti nyi padà. Àwọn Ẹlẹkọ-ìjìnlẹ̀ ńké ìbòsí nipa ohun ti èérí àyíká ndá kún gbi gbóná àgbáyé àti ki ènìyàn ṣe àtúnṣe, lati din ìgbóná kù. Ìgbà gbogbo ni àwọn Ẹlẹkọ-ìjìnlẹ̀ Àyíká nṣe àlàyé yi ni Àjọ Ìfohùnṣọ̀kan Ìpínlẹ̀ Àgbáyé.

Lára ohun ti o ndá kún èérí àyíká, Ẹlẹkọ-ìjìnlẹ̀ tọ́ka si ọkọ̀, ẹ̀rọ mọ̀nà-mọ́ná, ẹ̀rọ-ilé-iṣẹ́, ṣ̀ugbọ́n èyí ti ó burú jù ni àwọn ohun ti wọ́n fi ike ṣe bi i: igò-ike, àpò-ike, ọ̀rá-ike, ike-ìṣeré àti bẹ́ ẹ̀ bẹ́ ẹ̀ lọ gẹ́gẹ́ bi ohun ti o ndá kún yi yára bi ojú-ọjọ́ ti nyi padà.

Lára ohun ti o ndá kún èérí àyíká – Factors contributing to Environmental Pollution Courtesy@theyorubablog

Ewé, ìwé tàbi páálí ti a kó sọnù, wúlò fún àyiká ju ọ̀rá ati ike igbàlódé lọ.  Bi wọ́n bá da àwọn ohun ti wọ́n fi ike ṣe dànù si ààtàn tàbi si odò, ki i jẹrà bi ewé. Bi wọn da ewé si ilẹ́, yio da ilẹ́ padà lai ni ewu fún ekòló, igbin àti àwọn kòkòrò kékeré yókù. Bi wọn da ewé, ìwé tàbi páálí si inú omi/odò, kò léwu fún ẹja àti ohun ẹlẹmi inú omi/odò, bi ti ọ̀rá àti ike igbàlódé to léwu fún ẹja àti ẹranko inú odò.

Àwọn ohun ti a lè ṣe lati fi etí si ìkìlọ̀ àwọn Ẹlẹkọ-ìjìnlẹ̀, ni ki a din li lo ọ̀rá ike àti ohun ti a fi ike ṣe kù bi a kò bá lè da dúró pátápátá.  Ọ̀pọ̀lọpọ̀ orílẹ̀-èdè ni ìlú Òyìnbó ló ti ṣe òfin lati din li lò ike kù, àwọn miran ti bẹ̀rẹ̀ si gba owó fún àpò-ike ni ọjá lati jẹ́ ki àwọn enia lo àpò àlòtúnlò.  Bi ó bá ṣe kókó ki á pọ́n oúnjẹ, a lè lo ewé fi pọ́n,  jú ọ̀rá tàbi ike lọ.  Ki a fi páálí tàbi apẹ̀rẹ̀ ọparun kó ẹrù, lo àpò àlòtúnlò lati ra ọjà, ka lo ìkòkò alámọ̀ lati ṣe oúnjẹ tàbi tọ́jú oúnjẹ kó lè gbóná, àti ki a din li lo ike kù yio din yi yára bi ojú-ọjọ́ ti nyí padà kù.

Lára àtúnṣe ti ìjọba lè ṣe, ni ki òṣè̀lú ṣe òfin lati din èérí kù, ìpèsè ilé iṣẹ́ ti ó lè sọ àwọn ohun ti a fi ike ṣe di àlòtúnlò àti ki kó ẹ̀gbin ni àsìkò.

Ohun ti gbogbo ará ilu,́ pàtàki àwọn ọ̀dọ́ tún lè ṣe, ni ṣi ṣa ọ̀rá tàbi ike omi àti ohun ti wọn fi ike ṣe, ti o ti dá èérí rẹpẹtẹ si inú odò àti àyíká kúrò.  Gbi gbin igi àti ṣe ètò fún àyè ti omi lè wọ́ si ni ìgbà òjò na a yio din ìgbóná àgbáyé kù.

http://www.theyorubablog.com/wp-content/uploads/2019/01/Voice_190114_2-1.3gp

ENGLISH TRANSLATION

Scientists observed that human activities are contributing to the rapid change of environment as a result of environmental pollution.  From time immemorial, climate had always changed but the change in recent years has been more rapid than usual.  Continue reading

Share Button

Originally posted 2019-01-15 00:58:39. Republished by Blog Post Promoter